Π Ρ Ο Σ Κ Λ Η Σ Η
Το Βιβλιοπωλείο Discover
και οι Εκδόσεις Πατάκη
σας προσκαλούν την Παρασκευή 1η Μαρτίου στις 19:00
στην παρουσίαση του νέου μυθιστορήματος
του Μισέλ Φάις
Κ Τ Ε Ρ Ι Σ Μ Α Τ Α
Το Βιβλίο θα παρουσιάσει
η Επίκουρος Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας
του Πανεπιστημίου Πατρών Γιωργία Γκότση
και ο Συγγραφέας Βασίλης Λαδάς.
Αποσπάσματα θα διαβάσει
η Ηθοποιός Αλεξία Καλτσίκη.
Σεξουαλική απόγνωση στην Κομοτηνή του ’60
Μια οικογένεια γιατρών στιγματισμένη από
τις εβραϊκές μνήμες του πατέρα, ένας νευρωτικός γιος γεμάτος ερωτικό
μίσος για τη μητέρα του.
Το νέο μυθιστόρημα του Μισέλ Φάις:
Tα κτερίσματα που συνόδευαν κατά την αρχαιότητα τον νεκρό στον τάφο
δεν ήταν μόνο αντικείμενα μεγάλης αξίας αλλά και κατασκευές καθημερινής
χρήσης ή πράγματα που αγαπούσε όσο βρισκόταν εν ζωή. Τα κτερίσματα που
αποθησαυρίζει ο Μισέλ Φάις στο καινούργιο, ομώνυμο μυθιστόρημά του
αποτελούν συντροφιά για τον επάνω κόσμο: μνημονικά υλικά που θα
αντλήσουν οι ζωντανοί από την καθημερινότητα όσων έχουν χαθεί από καιρό
ανεπιστρεπτί.
Με την κρίσιμη διαφορά ότι τα υλικά αυτά δεν είναι αγαπημένα και η αξία τους μοιάζει εκ των προτέρων αρνητική.
Οσοι έχουν παρακολουθήσει τα παλαιότερα βιβλία του Φάις, των οποίων
οι τίτλοι και το κλίμα επανέρχονται συνεχώς στη σημερινή δουλειά του
(σφυροκοπώντας σαν σφήνες το κείμενο), δεν θα εκπλαγούν. Από τη
μυθιστορηματική σύνθεση Η αυτοβιογραφία ενός βιβλίου (1994) ως τη συλλογή διηγημάτων Από το ίδιο ποτήρι και άλλες ιστορίες (1999) και το αφήγημα Aegypious Monachus (2001), η ιδέα της αμαύρωσης ή και της σπίλωσης των νεκρών επανακάμπτει με μιαν ιδιάζουσα, σχεδόν ποιητική επιμονή.
Οπως οι ποιητές κεντούν το έργο τους πάνω σε μια σταθερά
επανερχόμενη επιφάνεια, μετατοπίζοντας κάθε φορά μόνο τις εσωτερικές
διαγραμμίσεις της, έτσι και η πεζογραφία του Φάις ανακαλεί μονίμως την
ίδια διαταραχή: την αδυναμία συμφιλίωσης με τα πρόσωπα που καθόρισαν την
παιδική και την εφηβική ηλικία, οδηγώντας τον ενήλικο βίο σε μια
αφόρητη υπαρξιακή δυσφορία.
Ακόμη και όταν ο Φάις περνά σε μυθιστορήματα τα οποία αναλαμβάνουν
τη βιογράφηση τρίτων προσώπων, όπως ο αντισυμβατικός ζωγράφος, λαογράφος
και κριτικός Τζούλιο Καΐμη (Το μέλι και η στάχτη του Θεού, 2002) ή ο μαρτυρικός και επίσης συνειδητά αποσυρμένος από τα εγκόσμια Γεώργιος Βιζυηνός (Ελληνική αϋπνία,
2004), η ανελέητη αυτοβιογράφηση, που θα αποκαλύψει ένα πέρα για πέρα
συντετριμμένο αλλά και ανατριχιαστικά απομονωμένο εγώ (στους αντίποδες
της σωκρατικής επιμέλειας εαυτού), διαλέγει απλώς ένα διαφορετικό όνομα
σπεύδοντας να εισβάλει από την πίσω πόρτα στην καρδιά της αφήγησης.
Εκείνο που αλλάζει με τα Κτερίσματα είναι ότι ο συγγραφέας απομακρύνει από τον λόγο του την οποιαδήποτε μεταμφίεση αγγίζοντας το γυμνό δέρμα των εμμονών του.
Ο κύκλος θα διαγραφεί ξανά επιστρέφοντας στην αφετηρία της Αυτοβιογραφίας ενός βιβλίου (το
φίδι χώνει την ουρά στο στόμα του) αλλά με ένα πνεύμα που θα μιλήσει
έξω από τα δόντια για ό,τι έχει βασανίσει την πορεία του (ένα δαιμονικά
άναρχο και αναιδές πνεύμα το οποίο ο Φάις θα κατακτήσει στο μοναδικό μη
αυτοβιογραφικό του μυθιστόρημα, τα προ διετίας Πορφυρά γέλια).
Πυρετική αφήγηση
Τι ακριβώς έχουμε όμως εδώ; Μια οικογένεια γιατρών στην Κομοτηνή
της δεκαετίας του 1960 στιγματισμένη από τις εβραϊκές μνήμες της (από
την πλευρά του πατέρα), έναν χωρισμό (με τη μητέρα να φεύγει στην Αθήνα)
και ένα παιδί που δεν μπορεί να συγχωρήσει τίποτε και κανέναν,
νιώθοντας απέχθεια για τον μαλθακό χαρακτήρα του πατέρα και απέραντο
(απροκάλυπτα ερωτικό) μίσος για την αποχώρηση της μάνας.
Ενα παιδί που θα διοχετεύσει τη βραδυγλωσσία, την αχαλίνωτη
φαντασία, την υπόγεια τάση για παρενδυσία και τον αναποδογυρισμένο
ναρκισσισμό του σε μια απεγνωσμένη σεξουαλικότητα, σε έναν
υπερδιογκωμένο και νευρωτικό φαλλό, για τον οποίο η μόνο εισδοχή που θα
υπάρξει έπειτα από εκατοντάδες διεισδύσεις θα είναι ένα απύθμενο
βάραθρο: το βάραθρο του πουθενά.
Ο Φάις οργανώνει στα Κτερίσματα μια πυρετική αφήγηση με
αδιάκοπες μεταπτώσεις εναλλάσσοντας την επαγωγική διατύπωση με τις
υπερβάσεις μιας αφαιρετικά συγκεκομμένης γραφής, τη συντεταγμένη φράση
με τον ταραχώδη λόγο μιας ωχρής (σκόπιμα δεν λέω θλιμμένης) μανίας και
το δεύτερο ενικό του εσωτερικού μονολόγου με το πρώτο πρόσωπο της
δραματικής εξομολόγησης ή με την πολυφωνία του θεατρικού διαλόγου.
Ανάλογη πολλαπλότητα συναντάμε και στα γλωσσικά στρώματα των Κτερισμάτων:
από σπαράγματα της Σαπφώς, της Παλατινής Ανθολογίας, του Ρεμπό, του
Τρακλ, του Μπρεχτ, του Βιζυηνού και του Παλαμά ως τραγούδια του Φρανκ
Σινάτρα, λαϊκά και δημοτικά άσματα, ερωτικές αγγελίες, δικαστικά
πρακτικά και μηνύματα σε chat rooms ή σε δημόσιους χώρους.
Θα χρειαστεί να προσθέσω και μια αρμαθιά προσώπων που περιβάλλουν
τον κεντρικό αφηγητή: περιθωριακοί, σαλοί και παραμερισμένοι θα
συνδυαστούν με ένα σύνολο σκοτεινών γυναικείων πορτρέτων, παραπέμποντας
στην καθιερωμένη ανθρωπολογία του συγγραφέα (μια ανθρωπολογία κυνηγημένη
από ανείπωτα φαντάσματα).
Δεν υπάρχει, νομίζω, αμφιβολία πως τα Κτερίσματα συνιστούν
μια πυκνή επιτομή του έργου του Φάις. Ενα έργο στο οποίο η αυστηρά
οριοθετημένη περιοχή του ιδιωτικού θα κατορθώσει να μεταδώσει προς τα
έξω το συγκλονιστικό της ρίγος χάρη στην απαραμείωτη εκείνη δύναμη της
λογοτεχνίας να μετασχηματίζει εκ βάθρων το ατομικό για να το αναγάγει σε
καθολικό.
Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, Σεξουαλική απόγνωση στην Κομοτηνή του ’60, "Το Βήμα"/ "Βιβλία", 9.12.2012
